श्रीमद् भागवतमध्ये राजा अजामिलची कथा आहे की त्याच्यामध्ये खुपसे दुर्गुण होते. मृत्युशय्येवर, शेवटच्या घटका मोजत असताना त्याने आपला पुत्र, ज्याचे नांव ‘नारायण’ होते, त्याला हांक मारली. आणि ईश्वराचे नामोच्चारण झाले म्हणून त्याला मोक्षप्राप्ती झाली. ही कथा लोकांच्यात एक विश्वास निर्माण करते की, त्यांचा भूतकाळ कसाही असो-पश्चाताप करण्यात, अपराधीपणाची भावना बाळगत वेळ वाया घालवण्यात काहीही अर्थ नाही. तुम्ही अगदी शेवटच्या क्षणीदेखील ईश्वराचे स्मरण केलेत तरी तुम्हाला मुक्ती मिळण्याची संधी आहे. ही कथा आपल्याला शिकवण देते की, भूतकाळात घडून गेलेल्या चुकांच्याप्रती अपराधी भावना ग्रस्त राहू नये.
चुका, पश्चातापातून मुक्त होण्याचे दोन मार्ग : Two ways to overcome mistakes
१. वर्तमान क्षणात राहणे.
२. समर्पण.
१) वर्तमान क्षणात राहणे :
जेंव्हा तुम्ही निष्पाप बनता आणि वर्तमान क्षणात राहू लागता, त्या क्षणी तुम्हाला आपल्या चुकांची जाणीव झालेली असते. अशावेळीच तुम्ही त्या चुकीमधून बाहेर निघालेले असता. भूतकाळाबद्धल निव्वळ विचार करत बसण्यापेक्षा ‘जागे व्हा आणि त्याचा स्वीकार करा.’ दुसऱ्यावर तसेच स्वतःवर दोषारोपण करत बसण्यापेक्षा पुढे चला. दोषारोपण म्हणजे तुम्ही कचरा कुंडी घेऊन तो कचरा दुसऱ्यावर फेकण्यासाठी तयार आहात. परंतु तो कचरा पलटून तुमच्यावर येऊन पडतो. हे व्हॉलीबॉल खेळण्यासारखे आहे. तुम्ही बॉल मारता आणि तो बॉल फिरून तुमच्याकडे येतो. आणि हा खेळ चालत राहतो. तुम्हाला जर या खेळातून बाहेर पडायचे असेल तर आपली चूक मान्य करा. एरव्ही आपण आपल्या चुकांना बरोबर बरोबर दाखवायला जातो, जेणेकरून आपल्याला अपराधीपणाची भावना येऊ नये म्हणून. परंतु अशाने काम होत नाही. काहीही करा, अपराधीपणाची बोचणी टिकून राहते आणि ती आपल्या आंतमध्ये खोलवर आपल्या व्यवहाराला विकृत बनवते. तुम्हाला तुमच्या चुकांच्या प्रती अपराधी व्हायचा पूर्ण अधिकार आहे. पूर्णपणे दुःखी बना-एक मिनिट, दहा मिनिटे वा पंचवीस मिनिटे ! त्यापेक्षा जास्त नाही. मग तुम्ही त्यातून बाहेर पडाल.
२) स्वीकार करा - समर्पण :
चुकीचे समर्थन करण्यापेक्षा तिचा स्वीकार करा. समर्थन केल्याने अपराधीपणाची भावना येणार नाही असे वाटते, पण यामुळे अपराधी भावना आणखी वाढते. अशावेळी आपल्या अपराधी भावनेसोबत शंभर टक्के रहा. मग ती पीडा एक ध्यानाप्रमाणे बनेल आणि तुम्हाला अपराधी भावनेतून मुक्त करेल. चूक झालेल्या व्यक्तीसोबत तुम्ही कसे वागता? त्याला त्याच्या चुकीबद्धल बोलू नका कारण त्याला ते माहित असते. तसेच त्याला अपराधी, परकेपणाने आणि द्वेष भावनेने वागवू नका. त्यामुळे दुरावा आणखी वाढेल. जर तो जाणण्यासाठी इच्छुक असेल तर त्याला त्याची चूक दाखवून द्या. बहुतांशी लोकांना माहित असते की त्यांनी काय चूक केलेली आहे पण त्यांना ती चूक इतर कोणी दाखवावी हे आवडत नसते. एखाद्या व्यक्तीकडे बोट करण्यापूर्वी हे पहा की तुमची सूचना परीस्थिती चांगली बनवायला मदत करतेय नां. प्रेम वृद्धिंगत होतेय नां ?
चुका कशा हाताळावी - गुरुदेव श्री श्री रविशंकर यांचे विचार
आत्मोत्थान :
दुसऱ्यांच्या चुकांच्या मागे हेतू शोधू नका. बहुतेक वेळा जेंव्हा एखादी व्यक्ती चूक करते तेंव्हा आपण समजतो की त्याने ती चूक हेतूपुरस्कर केली आहे. पण एका विशाल दृष्टीकोनातून पहिले तर आपल्याला असे आढळेल की अपराधी हा स्वतः च त्याचा बळी पडलेला असतो. ती व्यक्ती अडाणी, अज्ञानी, तणावग्रस्त वा संकुचित मनोवृतीची असू शकते. अशा स्थितीत कोणाकडूनही चूक होऊ शकते.
ज्ञानी व्यक्तीने एखाद्याची चूक पहिली तर तो करुणेने त्याला त्या चुकीतून बाहेर पडायला मदत करेल. अज्ञानी व्यक्ती त्या चुकांवर खुश होईल आणि सर्वत्र सांगत फिरेल. ज्ञानी व्यक्ती नेहमी दुसऱ्याची स्तुतीच करेल. आत्म्याचे उत्थान करणे हाच विवेक आहे. जेंव्हा तुम्ही आत्मकेंद्रित, सजग असता तेव्हा आपल्या आसपासच्या व्यक्तींची प्रगती करायला तत्पर असता. सहज बना. मन स्थिर झाल्यावर इच्छा असून देखील तुम्ही चूक करणार नाही. आत्मज्ञानामुळे भय, क्रोध, पश्चाताप, दुःख अशा नकारात्मक भावना निघून जातात.
-सौजन्य: दि आर्ट ऑफ़ लिविंग ब्यूरो ऑफ़ कम्युनिकेशन्स (SriSri-Wisdom articles)
अधिक माहिती आणि आपले अभिप्राय कळविण्यासाठी संपर्क करा – webteam.india@artofliving.org
अगले लेख
१. सुदर्शन काय आहे ? Sudarshan Kriya in Marathi
२. सखोल ध्यानासाठी ६ युक्त्या Meditation Tips in Marathi
